Als je in de vroege lente of in het najaar ineens de zon op je gezicht voelt, dan voel je de warmte en de energie die je dat geeft. Je laad ervan op. Herken je dat? Zo is het ook met de aarde. In deze blog leg ik uit wat de energiebalans van de aarde is en wat daarmee aan de hand is.

Wat is de energiebalans?

De aarde krijgt energie van de zon. Een deel daarvan kaatst weer terug de ruimte in, als zonlicht of als warmte. Zolang wat erin komt ongeveer gelijk is aan wat eruit gaat, blijft het klimaat stabiel. Dat heet de energiebalans.

Maar die balans is nu verstoord.

Hoe komt dat?

Door het verbranden van kolen, olie en gas (=fossiele brandstoffen) komt er veel CO₂, methaan en lachgas in de lucht. Dit noemen we ook wel “broeikasgassen”. Die gassen vormen als het ware een extra deken rond de aarde die warmte vasthoudt die eigenlijk de ruimte zou moeten. Net als in een broeikas dus: alleen is het hier niet de bedoeling.

Overschot

Als de energie van de aarde in balans is, komt er net zoveel energie binnen als er uit gaat. Door de deken van broeikasgassen lukt dat laatste niet zo goed. Er is een overschot aan energie die op de aarde achterblijft.

Wat is watt? 

De energie die de zon aan de aarde geeft, wordt uitgedrukt in ‘watt’ per vierkante meter. Watt is een maat voor energie per seconde. Dat is best lastig om te begrijpen. 

Licht en warmte

Probeer het zo voor je te zien: het overschot van de energie van de zon is genoeg om elke dag, op iedere vierkante meter van de aarde 3 ledlampjes continu te laten branden. Dat is niet alleen heel veel licht, maar ook heel veel warmte. Ook daar waar nu ijs ligt (dat smelt) of waar de oceanen zijn. De oceanen worden daardoor warmer. 

Zwart t-shirt in de zon

Vroeger leerde ik op school dat warm water uitzet. Dat is ook zo met de oceanen. Als ze warmer worden, stijgt daardoor de zeespiegel. En als ijs smelt, komt er ook meer water in de oceanen.

Er is nog een gevolg van smeltend ijs: ijs is wit en reflecteert het zonlicht. Als het ijs smelt, komt meestal donkere aarde of zee tevoorschijn. Heb je wel eens in de zon gezeten met een zwart t-shirt aan? Dan weet je wel dat zwart de warmte niet terugkaatst, maar juist opneemt.

Elke dag weer

Elke dag komt er energie van de zon op de aarde. Elke dag verbranden we fossiele brandstoffen en wordt de deken van broeikasgassen dikker. Elke dag houdt de deken iets meer warmte vast dan er ontsnapt. Daardoor warmt het systeem van de aarde langzaam verder op.

Is dat een probleem?

Als de overtollige energie nergens heen kan, stapelt deze zich op. Dit heeft grote gevolgen.

• Als de zeespiegel stijgt, moeten we de dijken verhogen. Kusten en eilanden verdwijnen onder water. Dit is al aan de gang met verschillende eilanden in de Grote Oceaan.
• Gletsjers die voor zoet water (drinkwater) zorgen, smelten en brengen de voedselvoorziening in gevaar. 
• Ons dagelijks weer verandert. Het leidt tot hittegolven, droogtes, bosbranden en extreme regen.

Kort gezegd

De aarde houdt meer warmte vast dan ze kwijt kan. Die extra energie ontwricht langzaam ons weer, de oceanen en onze voedsel- en watersystemen.
Zelfs als we vandaag stoppen met uitstoten, blijft de aarde nog een tijd opwarmen, omdat die ‘deken’ van broeikasgassen er al hangt en maar langzaam verdwijnt.

Wat we eraan kunnen doen?

De kern is simpel: de balans herstellen. Dat betekent minder warmte vasthouden én de natuur helpen om overtollige CO2 weer op te nemen.

Bereken je bijdrage

Zolang we olie, gas en kolen verbranden, wordt de deken dikker. Wil je weten wat jouw bijdrage is? Kijk eens op milieucentraal.nl om je persoonlijke voetafdruk te berekenen. 

Herstel de natuur

Bomen en planten kunnen CO2. Als we de natuur herstellen of meer natuur maken, dan kan de natuur ons helpen om de broeikasgassen uit de lucht te halen. Door meer bomen te planten en je tuin te vergroenen kun je hier al een bijdrage aan leveren. Het groen houdt je buurt koeler tijdens warme zomerdagen. Da’s dus een extra winstpunt!

Meer plantaardig

Als je meer plantaardige producten eet en minder vlees, dan helpt dat ook. Vlees (vooral rood vlees) draagt veel bij aan de deken om de aarde en het is ook niet zo gezond voor je lichaam. Dus als je meer plantaardig eet, is dat goed voor jezelf en voor de aarde.

Tot slot

Ik hoop dat je nu beter begrijpt wat de energiebalans van de aarde is, en hoe we die samen kunnen herstellen.

Wil je meer tips? Laat me dat dan weten. Ik help je graag.

Caren Schipperus

Dit is artikel is mede gebaseerd op de recente publicatie van de Planetary Health Check 2025.